Steinmetz (Stanic) Paweł (1876–1940), ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny i niepodległościowy w Wielkopolsce.
Ur. 13 I w Kórniku (pow. śremski), był synem Pawła Stanica, mistrza rzeźnickiego, i Florentyny z Warzechów. Brat S-a, Bronisław (1879–1965), był kupcem, uczestnikiem powstania wielkopolskiego, podczas okupacji niemieckiej 1939–45 urzędnikiem Wydz. Rolnictwa Urzędu Miasta w Nowym Targu.
W r. 1887 ukończył S. szkołę elementarną w Kórniku, dwa lata później rozpoczął naukę w gimnazjum im. Króla Fryderyka Wilhelma w Poznaniu. W r. 1894 przeniósł się do gimnazjum we Wschowie, gdzie działał w konspiracyjnym kole Tow. Tomasza Zana. Dn. 5 VI 1896 władze niemieckie zmieniły nazwisko rodziny na Steinmetz. Po zdaniu matury 2 III 1898 wstąpił S. do seminarium duchownego archidiec. gnieźnieńskiej i poznańskiej; święcenia kapłańskie przyjął 15 XII 1901 w Gnieźnie z rąk bp. Antoniego Andrzejewicza. Potem był wikariuszem parafii św. Mikołaja w Lesznie i prefektem tamtejszego gimnazjum im. Jana Amosa Komeńskiego. Dn. 4 X 1906 objął probostwo w Osiecznej koło Leszna; założył tam Spółdzielnię Rolniczo-Handlową «Rolnik» i w r. 1907 Katolickie Tow. Robotników, organizował kursy dla polskich rzemieślników, zakończone egzaminami mistrzowskimi, oraz kierował kołem śpiewu «Lutnia». Przed wyborami do sejmu pruskiego i parlamentu Rzeszy (1908, 1911, 1913) agitował za kandydatami polskimi. Od r. 1908 wyjeżdżał na misje do polskich ośrodków w Niemczech, a w rewanżu gościł tamtejszą młodzież, która uczyła się języka polskiego oraz poznawała polską kulturę i obyczaje.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w r. 1914, jeździł S. na Śląsk z posługą religijną do jeńców narodowości polskiej przebywających w niewoli niemieckiej. Od r. 1915 w szkole powszechnej w Osiecznej uczył religii w języku polskim. Jako prezes zarządu i dyrektor (1916–26) Banku Ludowego w Osiecznej przyczynił się do wykupu nieruchomości z rąk niemieckich. Będąc zwolennikiem powstania w Wielkopolsce, organizował na plebanii w Osiecznej spotkania okolicznych działaczy niepodległościowych oraz reaktywował działalność miejscowego gniazda «Sokoła», do którego werbował Polaków zdemobilizowanych z armii niemieckiej. Dn. 14 XI 1918 utworzył w Osiecznej Radę Robotniczą i Żołnierską, a 30 XI t.r. Radę Ludową, stając na czele obu tych organizacji. Wzywał parafian do datków na tzw. fundusz narodowy, przeznaczony na cele powstańcze. Dwa dni po wybuchu powstania wielkopolskiego (29 XII) w kościele osieckim przyjął przysięgę od ponad 300 żołnierzy – parafian, że «bronić będą wiary i Ojczyzny do ostatniej kropli krwi». Dla podtrzymania nastrojów patriotycznych zwoływał wiece: 5 I 1919 w Osiecznej, nazajutrz w pobliskich Goniembicach; przedstawiał na nich aktualną sytuację w Poznańskiem oraz nawoływał do czynnego oporu przeciw Niemcom. Dn. 10 I t.r. utworzył Tow. Czerwonego Krzyża, które z jego inicjatywy zorganizowało w Osiecznej w domu zakonnym sióstr elżbietanek szpital powstańczy. Jako kapelan odcinka «Osieczna» opiekował się rannymi powstańcami, którym udzielał ostatniej posługi kapłańskiej oraz organizował kolejne pododdziały bojowe. Wraz z proboszczem pobliskich Pawłowic ks. Kazimierzem Śramkiewiczem zaciągnął w banku pożyczkę (5 tys. marek), którą następnie oddał do dyspozycji grupy powstańczej «Leszno». Dn. 15 III został mianowany kapelanem 6. p. 2. Dyw. Strzelców Wpol. W tym miesiącu utworzono z jego inicjatywy w klasztorze pofranciszkańskim w Osiecznej pierwszą w Wielkopolsce polską szkołę podoficerską.
Dn. 18 I 1920, podczas uroczystości oficjalnego przejęcia Leszna przez władze polskie, przewodniczył S. mszy i wygłosił okolicznościowe przemówienie. Mianowany dziekanem dekanatu leszczyńskiego, kontynuował działalność społeczną, m.in. był prezesem Rady Nadzorczej Drukarni Leszczyńskiej i Tow. Czytelni Ludowych na pow. leszczyński, kierował zarządem VIII Okręgu Inwalidów Związku Powstańców i Wojaków w Lesznie, oraz zasiadał w sejmiku powiatowym. Od r. 1929 był inspektorem religii w szkołach powszechnych w pow. leszczyńskim. Dn. 8 X 1930 został mianowany deputatem ds. majątkowych seminarium duchownego w Poznaniu. W r. 1934 administrował parafią w Świecichowej (pow. leszczyński). W r.n. został proboszczem Kolegiaty św. Marii Magdaleny w Poznaniu oraz prałatem-prepozytem Kapituły Kolegialnej. Był w Poznaniu prezesem Zarządu Głównego Związku Powstańców Wielkopolskich (1938–9), wiceprezesem Miejskiego Komitetu Pomocy Bezrobotnym, asystentem kościelnym Poznańskiego Tow. Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego, delegatem do Arcybiskupiego Inst. Caritas, prezesem Bractwa Wstrzemięźliwości oraz Związkowej Kasy Emerytalnej księży Archidiec. Gnieźnieńskiej i Poznańskiej. Należał do Rady Krajowej Papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary i działał w Poznańskim Tow. Przyjaciół Nauk.
Po opuszczeniu Poznania przez polskie wojsko i władze administracyjne, 5 IX 1939, kierował S. pracami Wojewódzkiego Obywatelskiego Komitetu Społecznego. Po wkroczeniu do miasta armii niemieckiej został 11 IX t.r. aresztowany. Umieszczony w więzieniu przy ul. Młyńskiej, został niebawem wywieziony do Kazimierza Biskupiego pod Koninem, a następnie do Lądka w Sudetach. Dn. 4 XII podczas transportu do Generalnego Gubernatorstwa zbiegł i udał się w kierunku Kielc. Dn. 5 I 1940 został ponownie aresztowany i osadzony w Forcie VII w Poznaniu. Okoliczności jego śmierci pozostają nieznane; prawdopodobnie został zamordowany pod koniec tego miesiąca w Forcie VII lub w lasach pod Zbąszyniem (pow. nowotomyski). Był odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Mieczami Hallerowskimi, Złotym Krzyżem Zasługi oraz Srebrnym Medalem PCK.
Imieniem S-a nazwano jedną z ulic w Osiecznej.
Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa, z. 1, 4; Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918–1919, P. 2002 s. 344–6; – Internet:, www.osieczna.pl-ksiądz.htm (fot.); – Czubiński A., Wielkopolska w latach 1918–1939, P. 2000; Frankiewicz E., Cudowny obraz Matki Boskiej Osieckiej, Osieczna 1938 s. 36; tenże, Osieczna w walce o niepodległość 1890–1919, tamże 1939; Gumowski M., Dzieje Polskiego Czerwonego Krzyża w Wielkopolsce 1918–1919, P. 1930 s. 150–1; Historia Leszna, Red. J. Topolski, Leszno 1997; Jędraś S., Ksiądz Paweł Steinmetz, „Przyjaciel Ludu” 1990 z. 5/6 s. 52–5; Karwat J., Od idei do czynu. Myśl i organizacje niepodległościowe w Poznańskiem w latach 1887–1919, P. 2002; Michalski R., Polskie duchowieństwo katolickie pod panowaniem pruskim wobec sprawy narodowej w latach 1870–1920, Tor. 1998 s. 69, 78; Nawrocki Z., Leszczyńskie kółka rolnicze w roku 120-lecia 1862–1982, Leszno 1983 s. 77; Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914–1924, L. 1994 s. 90; Podlewski S., Wierni Bogu i Ojczyźnie, W. 1971; Polak B., Front południowo-zachodni (Grupa «Leszno») Powstania Wielkopolskiego 1919 r., Kościan 1971 s. 67; Powstanie grudniowe w Wielkopolsce 27. 12. 1918, P. 1919 s. 125–6; Szymankiewicz Z., Poznań we wrześniu 1939 roku, w: Dzieje Poznania 1918–1945, P.–W. 1998 II; Śliwińska K., Dzieje parafii pod wezwaniem Świętej Trójcy w Osiecznej w latach 1918–1939, Gniezno 1999 (mszp.); Śliwiński B., Potyczka pod Osieczną dnia 11 stycznia 1919, w: Szkice i fragmenty z Powstania Wielkopolskiego, Red. Z. Wieliczko, P. 1933; Świderski B., Ilustrowany opis Leszna i ziemi leszczyńskiej, Leszno 1928 s. 182, 229, 234, 269; Veritate et scientia. Księga pamiątkowa w 125-lecie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Red. A. Gąsiorowski, W.–P. 1982 s. 231; – Elenchus omnium ecclesiarum et universi cleri archidioecesium gnesnensis et posnaniensis za l. 1923, 1925, 1927, Posnaniae 1923, 1925, 1927; Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej za l. 1929–32, 1934, 1936, P. 1929–32, 1934, 1936; Wojenny semestr w Poznańskim Seminarium Duchownym, „Przew. Katol.” 1964 nr 39 s. 357; Zator-Przytocki J., Moja służba w Polsce w latach okupacji (1939–1945), w: Udział kapelanów wojskowych w drugiej wojnie światowej, W. 1984; – Arch. Archidiec. w P.: sygn. 138/19 s. 131 poz. 9 (księgi metrykalne), sygn. KA 11949 (akta personalne S-a); Arch. Pozn. Wyższego Seminarium Duchownego: sygn. 1084 (Seminarii Archidioecesani Gnesnensis 1848–1922); B. Raczyńskich: sygn. 2422 (Mater. do dziejów Tow. Tomasza Zana); CAW: Akta odznaczeniowe, sygn. 16.3.1933 (Medal Niepodległości), sygn. 126 (Krzyż Walecznych).
Janusz Karwat